توقف سریع طرح قطار شهری همدان

شهردار محترم همدان
با احترام؛ با سپاس از دستور جنابعالی در خصوص ارسال مطالعات در حال انجام پروژه قطار شهری به کارگروه فنی این دفتر؛ به استحضار می‌رساند در آذرماه سال گذشته، جلسه بررسی کارشناسی این پروژه با حضور نماینده محترم کارفرما (شهرداری همدان)، نماینده محترم دستگاه مشاور (شرکت مهندسین مشاور افق گستر سازندگی) و اعضا محترم کارگروه فنی این دفتر- که مشتمل بر کارشناسان و اساتید دانشگاهی توانمند در رشته‌های فنی: عمران (گرایش‌های ترافیک، راه ترابری، مدیریت ساخت و سازه)، شهرسازی، پدافند غیرعامل، معماری، برق و مکانیک می‌باشند، تشکیل گردید. پس از پایان این جلسه کارشناسی ۳ ساعته به نظر رسید که طرح توجیهی و مطالعاتی پروژه یاد شده، از وزن فنی مناسبی برخوردار نبوده و ایراد‌های جدی به آن وارد است؛ لذا خواهشمند است صرف این نقاط ضعف، از هر گونه اقدام و عمل پرهیز گردد تا از احتمال هدر رفت منابع، بیش از پیش جلوگیری شود؛ چرا که تجربیات تلخ پروژه‌های مونوریل تهران، قم و کرمانشاه، پیش چشم همگان است.

در خاتمه برخی از ایراد‌های وارده به شرح ذیل اعلام می‌گردد. شایان ذکر است در همان جلسه، ایراد‌هایی ذیل به اطلاع نماینده محترم کارفرما و نماینده محترم مشاور رسید و مقرر گردید که پس از اصلاح این موارد، جلسه دیگری در این خصوص برگزار گردد که متاسفانه تا به حال محقق نشده است؛ ضمن آنکه در آن جلسه به طور موکد بیان گردید که چرایی بی توجهی شهرداری به مطالعات طرح جامع ترافیک (مصوبه سال ۹۲) در خصوص استفاده از سیستم BRT برای حمل و نقل شهر همدان برای کارشناسان، قابل توجه نبوده؛ چرا که می‌توانست طی این سال‌ها در تسهیل آمد و شد مردم شهر همدان مؤثر واقع گردد.

نواقص:
۱- لازم است مطالعات در چارچوب ضابطه ۷۷۷ سازمان برنامه و بودجه کشور تحت عنوان «شرح خدمات مطالعات تفصیلی حمل و نقل همگانی و امکان سنجی حمل و نقل ریلی شهری و حومه» انجام شود یا حداقل، محتوای مطالعات، همپوشانی حداکثری با بخش‌های اصلی آن ضابطه داشته باشد. برای مثال، در بخش‌هایی از این مطالعات باید به آمار برداری‌های تکمیلی مربوط به مشخصات عرضه و تقاضا، و ارزیابی و به روزرسانی مدل شبکه حمل و نقل همگانی اختصاص یابد، که این موضوع /در مطالعات حاضر مغفول مانده است.

۲- لازم است کفایت مدل‌های مطالعات طرح جامع حمل و نقل، با توجه به بیش از ۱۰ سال از گذشت آن، برای ارائه راهکار‌های آتی ارزیابی شود. برای این منظور، ضروری است ارزیابی نتایج مدل‌های مطالعات طرح جامع حمل و نقل در سال پایه (وضع موجود) بررسی شود.

۳- لازم است میزان کفایت شبکه حمل و نقل وضع موجود، برای تقاضای آتی بررسی شود و تعیین شود در صورت استفاده از شبکه حمل و نقل همگانی موجود، در آینده چه مشکلاتی به وجود خواهد آمد.

۴- مبنای تعیین تقاضای جذب شده به خطوط حمل و نقل همگانی ریلی در گزارش مشخص نیست. طبق گفته مشاور طرح، برای تعیین این تقاضا از منحنی انحراف تقاضا استفاده شده است. در این صورت، با توجه به پارامتر‌های در اختیار تحلیلگر در این نوع مدل‌ها، تحلیلگر می‌تواند با تغییر این پارامتر‌ها به هر میزان تقاضا دست یابد. با این حال، میزان تقاضای کریدور اصلی حدود ۵۰۰۰ مسافر (در بیشترین حالت) در افق طرح به دست آمده است، که این میزان تقاضا به طور مرسوم توجیه کننده سیستم ریلی نیست. از سوی دیگر، دقت برآورد مدل‌های حمل و نقلی با خطای حدود ۳۰ درصد مورد پذیرش است، یعنی ممکن است تقاضای ۵۰۰۰ مسافر در آینده با احتساب ۲۵ درصد خطای مدلسازی به ۴۰۰۰ مسافر برسد.

۵- در سطوح تقاضای محاسبه شده برای کریدور منتخب ریلی، به طور معمول باید از سامانه‌های انعطاف پذیرتر (از قبیل اتوبوس تندرو) استفاده کرد و استفاده از هر سیستم پیشنهادی فقط با ارزیابی اقتصادی دقیق و مقایسه میزان منفعت به هزینه آن نسبت به سایر سیستم‌های حمل و نقل همگانی توجیه پذیر خواهد بود، که این موضوع در گزارش حاضر مغفول مانده است.

۶- روش طراحی شبکه حمل و نقل همگانی در این مطالعات مشخص نیست و بهینه بودن آن مورد سوال است. برای مثال، شاید بتوان با تغییر مسیر خطوط اتوبوس موجود از حالت شعاعی موجود به نوع غیرمتمرکز به میدان امام (ره)، به شبکه‌ای با ویژگی‌های عملکردی بهتر (مثال تعداد انتقال کمتر بین خطوط در سفرها) دست یافت.

۷- با توجه به اینکه در حال حاضر ساخت این نوع از قطار‌ها در انحصار چند شرکت مطرح خارجی بوده و شرایط تحریم، اجازه دسترسی به این قطار‌ها یا قطعات تعمیراتی آن‌ها را به ایران نخواهد داد؛ راهکار کارفرمای محترم برای حل این معضل چیست؟

شایان ذکر است در ایجاد تراموا، ۸۰ درصد از هزینه متعلق به خرید قطار بوده و صرفا ۲۰ درصد از مبلغ، صرف عملیات عمرانی احداث خط و اشتغال خواهد شد.